Najpiękniejsza rzeźba Cmentarza Tarchomińskiego, zwanego „Białołęckimi Powązkami” – anioł z krzyżem na piersiach na grobie Rozalii z Wróblewskich Kowalewskiej – została uratowana. To efekt ubiegłorocznej kwesty na ratowanie historycznych nagrobków na 250-letniej nekropolii przy ulicy Mehoffera, organizowanej przez Fundację AVE, Stowarzyszenie Razem dla Białołęki i Parafię św. Jakuba przy udziale białołęckiej młodzieży.
W tym roku odbędzie się jubileuszowa zbiórka. W dn. 1-3 listopada 2024 w g. 9-16.30 po raz dziesiąty przy cmentarnych bramach na Tarchominie będzie można spotkać wolontariuszy z puszkami.
Imponujące efekty
– Kiedy kilka lat temu grupa miłośników historii wpadła na pomysł zorganizowania kwesty, nikt nie spodziewał się, że akcja ta wpisze się na trwałe do kalendarza wydarzeń w dzielnicy – mówi Jan Mackiewicz ze Stowarzyszenia Razem dla Białołęki.
A efekty działań są naprawdę znaczące. Na przestrzeni 10 lat udało się odnowić 14 obiektów, w tym kilkugrobową kwaterę olęderską i jedyne na Cmentarzu Tarchomińskim unikatowe XIX-wieczne żelazne ogrodzenie.
Łączymy siły
– Każdego roku udaje się zebrać ok. 25 tys. złotych. To spora kwota, ale w skali potrzeb i kosztów pracy konserwatorskiej niewystarczająca – dodaje Bartłomiej Włodkowski z Fundacji AVE. – Dlatego godnym podkreślenia jest fakt, że renowację anioła wsparła też finansowo rodzina zmarłych pochowanych „pod aniołem”.
Tę zasadę organizatorzy chcieliby utrzymać w odniesieniu do kolejnych obiektów, wymagających naprawy. – Jeśli żyją bliscy pochowanych pod wartościowymi artystycznie, historycznymi nagrobkami i mogą wesprzeć nasze przedsięwzięcie – będziemy za to wdzięczni – dodaje Włodkowski. – A korzyść jest obopólna. Każda renowacja jest zwykle bardzo kosztowna i często pozostaje poza możliwościami finansowymi rodziny. Pojawia się też pokusa, aby historyczny obiekt o walorach artystycznych zamienić na współczesny, dużo tańszy. Chcemy przeciwdziałać takiemu „znikaniu” dziedzictwa historyczno-artystycznego.
Wyzwania na dwie dekady
Choć odrestaurowano już wiele ważnych obiektów, w tym słynne białołęckie winogrona czy rzeźbę Krychy, „Białej Damy” Tarchomina, to lista cennych nagrobków, wymagających interwencji specjalistów, wciąż jest bardzo długa. Część z nich będzie można zobaczyć na zdjęciach umieszczonych w kalendarzu na rok 2025, który otrzyma każdy, kto wesprze zbiórkę.
– Ponieważ miesięcy jest zaledwie 12, to w wydawnictwie udało się nam pokazać tylko część „wyzwań” – wyjaśnia Jan Mackiewicz. – Faktycznie jest ich ponad dwukrotnie więcej.
Historyczny przewodnik i koncert bez oklasków
Organizatorzy mają nadzieję, że dzięki hojności darczyńców, nekropolia przy ul. Mehoffera będzie ważnym przewodnikiem po przeszłości dzielnicy. Na przykład Fundacja AVE właśnie na tym cmentarzu co roku prowadzi ponad… 150 lekcji dla dzieci i młodzieży o dawnej Białołęce! Bo nagrobki – oprócz przechowywania pamięci o konkretnych osobach – są często jedynym śladem ważnych wydarzeń, postaw i inspirujących historii.
Jak co roku przy okazji kwesty zaplanowano wydarzenia towarzyszące. 1 XI o g. 19.30 – spacer po Cmentarzu z gawędą historyczną o najważniejszych nagrobkach. Z kolei 3 XI o g. 15 odbędzie się wyprawa zabytkowymi ogórkami na 5 białołęckich cmentarzy olęderskich, na których uczestnicy wysłuchają „Koncertu bez oklasków” w wykonaniu kwartetu instrumentalnego i solistów. Rezerwacja miejsc na wyprawę ogórkami z koncertem bez oklasków: fundacjaave.pl.